ਬਾਂਕਾਂ ਨਾ ਜੁੜੀਆਂ

1967 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇ, ਸੰਤ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਹਿਕਮਤ ਅਮਲੀ ਨਾਲ਼ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਪੰਜਾਹ ਮੈਬਰੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਕੇ, ਆਪਣੇ ਤੇਈ ਮੈਬਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਹੀ, ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਬਾਕੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਗਾਂਢਾ ਸਾਂਢਾ ਕਰਕੇ, ਜਸਟਿਸ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਵਾ ਲਈ। ਮੁਖੀ ਅਕਾਲੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ, ਸ. ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਹੁਡਿਆਰਾ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣਨ ਦਾ ਚਾਹਵਾਨ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਾਸਤੇ ਲੱਗੇ ਹਰੇਕ ਮੋਰਚੇ ਵਿਚ ਮੋਹਰੀ ਹਿਸਾ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਏਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲ ਆਪਣੇ ਗਲ਼ ਝੱਗਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰਣ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਨਹੀਂ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਉਹ ਆਪਣੇ ਗਲ਼ ਝੱਗਾ ਨਹੀਂ ਪਾਵੇਗਾ। ਅਕਾਲੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਾਸਤੇ ਉਸ ਨੇ ਯਤਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਇਕ ਸ. ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੈਬਰ ਨੇ ਉਸ ਵਾਸਤੇ ਹਾਂ ਨਾ ਕੀਤੀ। ਪਾਰਟੀ ਵਿਚ ਉਸ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਜੂਨੀਅਰ, ਜਸਟਿਸ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ, ਮੁਖ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਗੱਦੀ ਮੱਲ ਕੇ ਬਹਿ ਗਿਆ ਤੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਸਰਕਾਰੀ ਸੱਤਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਾ ਲਗਣ ਦੇਵੇ; ਸਗੋਂ ਉਹ ਕੁਰਬਾਨੀ ਵਾਲੇ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ, ਮਖੌਲ਼ ਨਾਲ਼ ਇਕ ਅਵੱਲੇ ਜਿਹੇ ਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦੇ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਜੁਝਾਰੂ ਕਲਚਰ ਵਾਲ਼ੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚੋਂ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਸਰਕਾਰ ਪ੍ਰਸਤ ਸਰਦਾਰੀ ਪਰਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਵਲੈਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਕੇ, ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਵਿਚ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦਾ ਕਰਦਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦਾ ਜੱਜ ਬਣ ਗਿਆ ਤੇ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਪਿਛੋਂ, 1962 ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਟਿਕਟ 'ਤੇ ਚੋਣ ਲੜ ਕੇ, ਐਮ. ਐਲ. ਏ. ਬਣ ਕੇ, ਅਕਾਲੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੁਖੀ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਸਮਾ ਆਉਣ ਤੇ ਅਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨ ਲੀਡਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਏਹੀ ਪਿਛੋਂ 1967 ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਅਕਾਲੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲ਼ੀ ਖਿਚੜੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ 'ਤੇ, ਮੁਖ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ 'ਤੇ ਵੀ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

ਜਥੇਦਾਰ ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਹੁਡਿਅਰਾ ਜੀ ਵੀ, ਡਾ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ. ਹਰਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸੁਰਜੀਤ ਵਾਂਗ, ਉਸ ਚੋਣ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਤੇ ਇਕੋ ਵਾਰ ਹੀ ਐਮ. ਐਲ. ਏ. ਬਣੇ ਸਨ। ਸੰਤ ਚੰਨਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸ. ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਵੀ ਕਿ ਉਹ ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਨੂੰ ਵਜ਼ੀਰ ਬਣਾ ਲਵੇ ਪਰ ਸ. ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨਹੀ ਸੀ ਮੰਨਿਆ। ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਹੁਡਿਅਰਾ ਜੀ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ, ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਪੰਥਕ ਅਸੈਂਬਲੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦਾ 'ਲੌਲੀ ਪੌਪ' ਵੀ ਫੜਾ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਖ਼ਾਲੀ ਛੁਣਛੁਣੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੀ ਕਰੇ!

ਅਖ਼ੀਰ, "ਮਰਦੀ ਨੇ ਅੱਕ ਚਬਿਆ, ਹਾਰ ਕੇ ਜੇਠ ਨਾਲ਼ ਲਾਈ।" ਵਾਲ਼ੇ ਅਖਾਣ ਮੁਤਾਬਕ ਹੁਡਿਆਰੇ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਿਹ ਮੰਤਰੀ, ਵਾਈ. ਬੀ. ਚਵਾਨ ਨਾਲ਼ ਗਾਂਢਾ ਸਾਂਢਾ ਕਰਕੇ, ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ਼ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਾਹ ਕੇ, ਖ਼ੁਦ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਕੀਮ ਘੜ ਲਈ। ਜਦੋਂ ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਰਾਹ ਵਿਚ ਗੁ. ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀਂਦ (ਹਰਿਆਣਾ) ਵਿਖੇ ਰੁਕ ਕੇ; ਇਸ਼ਨਾਨ ਪਾਨ ਕਰਨ ਉਪ੍ਰੰਤ ਲੰਗਰ ਆਦਿ ਛਕ ਕੇ ਹੀ ਅੱਗੇ ਗਿਆ। ਨਾਲ਼ ਉਸ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇ ਦੂਜਾ ਐਮ. ਐਲ. ਏ. ਸ. ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਵੀ ਸੀ। ਓਹਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਮੈ ਵੀ ਓਥੇ ਸਾਂ। ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲ਼ਿਆ ਵੀ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਉਸ ਸਮੇ ਪਤਾ ਕਿ ਇਹ ਭੱਦਰ ਪੁਰਸ਼ ਕਿਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਕਿਧਰ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਚਵਾਨ ਜੀ ਨਾਲ 'ਗਿਟ ਮਿਟ' ਕਰਕੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਸੰਤ ਚੰਨਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਥੇਰਾ ਰੋਕਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਆਖਿਆ, "ਮੇਰੀ ਹੁਣ ਚਵਾਨ ਨਾਲ਼ ਗੱਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਕੁਝ ਹੋ ਸਕਦਾ।" ਉਸ ਨੇ ਬਣਾਈ ਸਕੀਮ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿਚ ਇਕ ਮਤੇ ਉਪਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਲਈ ਹੱਥ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਿ ਮਤਾ ਫ਼ੇਹਲ ਕਰਕੇ ਸਰਕਾਰ ਤੋੜੀ ਜਾ ਸਕੇ, ਪਰ ਸ. ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਹੱਥ ਨਾ ਉਠਾਇਆ; ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਜੋਖਮ ਭਰੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਕਾਮੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੇਖਣਾ ਪਿਆ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਗ੍ਰਿਹ ਮੰਤਰੀ ਮਿਸਟਰ ਚਵਾਨ ਨਾਲ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਮਝੌਤੇ ਉਪਰ ਕਾਂਗਰਸ ਕਾਇਮ ਨਾ ਰਹੀ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਸਮਾ ਆਉਣ ਤੇ ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਆਪਣੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕਮਾਈ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਦਾ ਤੇ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਹਾਰ ਗਏ ਤੇ ਮੁੜ ਸਿੱਖ ਸਿਆਸਤ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੈਰ ਨਾ ਲੱਗ ਸਕੇ।

ਉਸ ਸਮੇ ਸ. ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਹੁਡਿਅਰਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ਼ ਸ. ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਡੇਗ ਕੇ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾ ਕੇ, ਉਸ ਦਾ ਮੁਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਜਾਣ ਦਾ ਏਨਾ ਯਕੀਨ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਆਪਣੇ ਗਲ਼ ਪਾਉਣ ਲਈ ਜਿਥੇ 'ਦੋ ਘੋੜਿਆਂ ਵਾਲ਼ੀ ਬੋਸਕੀ' ਦਾ ਨਵਾਂ ਝੱਗਾ ਸਵਾਇਆ ਓਥੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਐਚਕਨ ਵੀ ਸਵਾ ਲਈ ਤਾਂ ਕਿ ਮੁਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਸਮੇ ਉਹ ਗਲ਼ ਵਿਚ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕੇ ਪਰ ਉਸ ਨਾਲ਼, "ਨਹਾਤੀ ਧੋਤੀ ਰਹਿ ਗਈ ਤੇ ਉਤੇ ਮੱਖੀ ਬਹਿ ਗਈ।" ਵਾਲ਼ੀ ਗੱਲ ਹੋਈ। ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇਕਰਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦਾ ਸਾਥ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਇਸ ਘਟਨਾ 'ਤੇ ਟਿਪਣੀ ਕਰਦਿਆਂ ਸੰਤ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਾਸ ਰਸੀ ਸੁਭਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਉਂ ਫਬਤੀ ਕੱਸੀ :

ਰੰਨ ਅੱਡੀਆਂ ਕੂਚਦੀ ਮਰ ਗਈ, ਬਾਂਕਾਂ ਨਾ ਜੁੜੀਆਂ।

ਫਿਰ ਇਕ ਹੋਰ ਫਬਤੀ ਵੀ ਕੱਸੀ :

ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਜੰਮ ਪਈ ਤਾਰੋ, ਨੱਤੀਆਂ ਘੜਾਈਆਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ।

ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਪਿਛੋਂ ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਵਾਂਗ ਹੀ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਸ. ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਧੋਬੀ ਪਟੜਾ ਮਾਰਨ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ ਤੇ ਮੁਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਗਿਆ; ਜਿਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਡਾ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸ. ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਖ਼ਤਰੇ ਵਾਲ਼ੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿ ਜਾਣ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚੋਂ ਤਾਂ ਸ਼ੰਟ ਆਊਟ ਹੋਣਾ ਹੀ ਪਿਆ, ਨਾਲ਼ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਸੀਨਂੀਅਰ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਤੋਂ ਵੀ ਹੱਥ ਧੋਣੇ ਪਏ, ਜੇਹੜੀ ਕਿ ਦੋ ਅਕਤੂਬਰ 1962 ਤੋਂ ਉਸ ਪਾਸ ਸੀ। ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਨੂੰ ਲਾਹ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਥਾਂ ਜਥੇਦਾਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਤੁੜ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਸਰਦਾਰ ਬਾਦਲ ਵਲੋਂ ਦਲ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢੇ ਜਾਣ ਪਿਛੋਂ ਜਿਵੇਂ ਸ. ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ ਜੀ ਨੇ ਸਰਬ ਹਿੰਦ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ; ਉਸ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਸਾਜਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਕੇ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟਲ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ, ਦਲ ਦੇ ਸਕੱਤਰ, ਸ. ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਬੁਧੀਰਾਜਾ, ਦੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਚੁਬਾਰੇ ਉਪਰ, ਆਪਣੇ ਦਲ ਦਾ ਦਫ਼ਤਰ ਬਣਾ ਲਿਆ ਤੇ ਬੁਧੀਰਾਜੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਲ ਦਾ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਹ ਚੁਬਾਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਸੀ ਤੇ ਸ. ਬੁਧੀਰਾਜਾ ਜੀ ਨਾਮ ਮਾਤਰ ਕਰਾਇਆ ਭਰ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਕਰਾਏਦਾਰ ਵਜੋਂ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਸ. ਬੁਧੀਰਾਜੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ. ਸ਼ਿਵ ਸਿੰਘ ਝਾਂਵਾਂ, ਸ. ਸੁਖਰਾਮ ਸਿੰਘ, ਸ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨਾਗ ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੀ ਲੀਡਰ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਚਲੇ ਗਏ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਸੰਤ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਮੋਰਚਿਆਂ ਤੇ ਜਲਸਿਆਂ ਦੀ 'ਡੁਗਡੁਗੀ' ਵੀ ਕੁਝ ਦਿਨ ਵਜਾਈ। ਘੰਟਾ ਘਰ ਚੌਂਕ ਵਿਚ ਸਜੇ ਅਜਿਹੇ ਇਕ ਜਲਸੇ ਦੀ ਸਟੇਜ ਤੇ ਵਿਚਾਰੇ ਭਗਤ, ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਸੰਤ ਜੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲ ਗਏ। ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਬਾਹਰੋਂ ਸਤਿਆਗ੍ਰਹੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨੂੰ ਜਾਣ। ਹੁਣ ਤਕ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਤਿਆਗ੍ਰਹੀ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨੂੰ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਵੇਖੇ ਸਨ। ਇਸ 'ਗੜਬੜ ਚੌਥ' ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਇਕ ਦਿਨ ਹੁਿਡਆਰਾ ਜੀ ਨੇ ਘੰਟਾ ਘਰ ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ, "ਇਹ ਸਾਧ ਕਾਹਦਾ! ਇਹ ਤਾਂ ਟੈਰਾਲੀਨ ਦਾ ਚੋਲ਼ਾ ਪਾਉਂਦੈ।" ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਟੈਰਾਲੀਨ ਦਾ ਝੱਗਾ ਪਜਾਮਾ ਪਾਉਣਾ ਸ਼ੌਕੀਨੀ ਵਿਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿਚ, ਘੰਟਾ ਘਰ ਦੇ ਇਕ ਹੋਰ ਜਲਸੇ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ ਸੰਤ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਖਿਆ, "ਆਪ ਇਕ 'ਤੇ ਵੀ ਬੱਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ; ਸਗੋਂ ਦੋ ਦੋ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀ ਬੋਸਕੀ ਪਾਈ ਫਿਰਦੇ ਨੇ। ਮੇਰਾ ਵਿਚਾਰਾ ਟੈਰਾ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚੁਭਦੈ।" ਇਹ ਦੱਸਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸੰਤ ਜੀ ਬੜੇ ਹੀ ਹਾਜ਼ਰ ਜਵਾਬ ਤੇ ਹਸਮੁਖ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਵਿਰੋਧੀ ਦੀ ਦਲੀਲ਼ ਨੂੰ ਹੀ ਉਲ਼ਟਾ ਕੇ ਉਸ ਤੇ ਵਰਤਣ ਵਿਚ ਬੜੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਓਹਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਹੁਡਿਆਰਾ ਜੀ ਦੋ ਘੋੜਿਆਂ ਵਾਲ਼ੀ ਬੋਸਕੀ ਦਾ ਕੁੜਤਾ ਪਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ।

****